Günümüzde özellikle çocukluk çağında sıkça rastlanan psikiyatrik bozukluklardan biri olan Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), yalnızca akademik başarıyı değil sosyal ilişkileri, duygusal gelişimi ve hatta ileriki yaşamı da etkileyebiliyor. Uzman Psikolog Gülşah Ertem, DEHB’nin tanımı, temel belirtileri ve tanı süreci hakkında önemli bilgiler verdi.
DEHB SADECE YERİNDE DURAMAMAK DEĞİLDİR
Uzman Psikolog Gülşah Ertem’e göre toplumda yaygın bir yanlış algı, DEHB’nin sadece hareketlilikle sınırlı olduğu yönünde. “Oysa bu bozukluk; dikkat eksikliği, dürtüsellik ve aşırı hareketlilik olmak üzere üç temel belirti grubunda kendini gösterebilir. Bazı bireylerde dikkat eksikliği ön plandayken, bazılarında hiperaktivite daha belirgin olabilir. Karışık tip ise bu iki grubun bir arada görüldüğü durumdur” dedi.
DİKKAT EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ
DEHB’nin dikkat eksikliği boyutunda en sık görülen belirtileri şöyle sıralanıyor:
-
Detaylara dikkat etmede zorluk
-
Verilen görevleri tamamlayamama
-
Organize olamama
-
Eşyaları sık kaybetme
-
Dış uyaranlara aşırı duyarlılık
-
Dinliyormuş gibi görünse de söylenenleri tam olarak algılayamama
Psikolog Ertem, “Bu belirtiler çocuğun okul başarısını doğrudan etkiler. Öğretmenler genellikle ‘çok zeki ama çalışmıyor’ şeklinde tanımlar yapar. Oysa sorun, çocuğun potansiyelinden çok dikkatini sürdürememesiyle ilgilidir” şeklinde konuştu.
HİPERAKTİVİTE VE DÜRTÜSELLİK BELİRTİLERİ
Hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri ise daha çok davranışsal düzeyde ortaya çıkar:
-
Yerinde duramama, kıpır kıpır olma
-
Aşırı konuşma
-
Sorular tamamlanmadan cevap verme
-
Sırasını beklemekte zorlanma
-
Başkalarının sözünü kesme
-
Tehlikeleri düşünmeden ani davranışlarda bulunma
Bu belirtiler, çocuğun hem sosyal ilişkilerini hem de aile içi dinamiklerini zorlayabilir. Uzman Psikolog Gülşah Ertem, “Bu çocuklar çoğu zaman ‘yaramaz’, ‘inatçı’ ya da ‘saygısız’ olarak etiketlenir. Oysa bu davranışların çoğu, impuls kontrolü zayıflığı ile ilgilidir” dedi.
ERKEN TANI VE MÜDAHALE ÇOK ÖNEMLİ
DEHB’nin zamanında tanınması ve uygun destekle yönlendirilmesinin çocuğun gelişimi açısından kritik olduğunu vurgulayan Ertem, “Tanı alan çocuklar, psikoeğitim, davranışsal terapi ve gerektiğinde medikal destekle yaşam kalitelerini artırabilir. Ayrıca öğretmen iş birliği ve aile eğitimi, sürecin sağlıklı ilerlemesinde büyük rol oynar” ifadelerini kullandı.
