Oyun terapisi, çocuğun en doğal olduğu oyun ve oyuncaklarla özel bir ortamda terapi eğitimi almış, uzman bir oyun terapisti tarafından sağlanan tedavi şeklidir. Bu terapi, çocuğa güven veren terapotik bir ilişki kurarak, ilaçsız bir tedavi yöntemi olarak bilinir. Dolayısıyla, bu alanda eğitim almayan ebeveynlerin evde oyun terapisi uygulaması uygun değildir.
OYUN TERAPİSTİ NEDİR?
Oyun terapisti çocuğun oluşturduğu oyun dünyasına onunla birlikte girerek, çocuğun oyun dilini konuşan ve anlayan kişidir. Terapi yapabilmek için yasalar ve yönetmelikler gereği klinik psikolog olmak şarttır. Klinik psikolog unvanına sahip olmayan kişilerin terapi yapma yetkisi bulunmamaktadır. Klinik psikolog unvanına sahip birinin oyun terapisti olarak görev yapabilmesi için özel olarak tasarlanmış kapsamlı sertifika programlarını başarıyla tamamlaması gerekmektedir.
OYUN TERAPİSİNİN ÖNEMİ
Çocuklar, duygularını anlamlandırabilmek ve konuşma becerilerini geliştirebilmek için tanıdık ve rahat bir ortama ihtiyaç duyarlar. Kendilerini rahat hissetmedikleri ortamlarda farklı davranabilirler. Bu sebeple, yetişkinler için kullanılan terapi yöntemleri çocuklar üzerinde etkili olmayabilir. Oyun terapisi ise çocukların hayal gücüne dayalı olarak kendilerini daha rahat ifade edebilmeleri için tasarlanmıştır. Bu terapide, çocukların duygusal problemlerini açığa çıkarmalarına yardımcı olacak oyuncaklar kullanılır. Amacı, çocukların duygusal iyiliklerini desteklemektir.
OYUN TERAPİSİ NE KADAR SÜREDE UYGULANIR?
Uzman terapistler tarafından uygulanan terapilerin ardından çocuklarda hızlı ve olumlu değişimler gözlemlenir. Her çocuğun ihtiyaçlarına göre terapi süresi belirlenemez. Bazı çocuklar için 10 seansta iyileşme sağlanabilirken, diğerleri için tedavi süreci 2 yıl veya daha uzun sürebilir. Araştırmalar, genellikle ortalama 13-16 seans sonucunda çocuklarda belirgin bir iyileşme olduğunu göstermektedir. Seans sayısı, çocuğun yaşına, travmadan etkilenme derecesine ve yaşadığı sorunlara bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Önemli olan, çocuğun sorunlarının ağırlaşmadan erken destek alınması ve seans sayısının azaltılmasıdır.
OYUN TERAPİSİ KAÇ YAŞ ARALIĞINA UYGULANIR
Çocukların kendi gelişim özelliklerine göre 2 ila 12 yaş arasındaki çocuklara uygulanır.
OYUN TERAPİSİ TÜRLERİ NELERDİR?
Günümüzde oyun terapisi yöntemleri çeşitlidir ve oyun oynama yaklaşımları çoktur. Genel olarak oyun terapisi örneklerini sınıflandırırsak; terapist yönlendirmeli (yönlendirilmiş) ve terapist yönlendirmesiz (yönlendirilmemiş) olmak üzere iki ana gruba ayrılabilir. Ancak daha detaylı bir bakış açısıyla, çocuk merkezli, deneyimsel, filial, gelişimsel, psikanalitik, kum ve kukla gibi farklı oyun terapi türleri mevcuttur. Burada sadece en önemli üç tanesinden bahsedilebilir.
1. Çocuk Merkezli Oyun Terapisi (Child-Centered Play Therapy)
Yönlendirilmemiş oyun terapisi, eski yöntemlerden biridir ve birçok kuramın iyileştirici özelliklerine sahiptir. Bu terapi yöntemi, terapistin değil çocuğun yönlendirdiği bir yaklaşım olarak bilinir ve en önemli özelliği Çocuk Merkezli Oyun Terapisi (Child-Centered Play Therapy) olarak adlandırılmasıdır. Ülkemizde terapistler tarafından en yaygın uygulanan oyun terapi yöntemidir. Bu yaklaşım, çocukların kendilerini rahatsız eden sorunları oyun aracılığıyla keşfetmelerine ve çözümler bulmalarına dayanır.
Diğer oyun terapi yöntemlerinden farklı olarak, yönlendirilmemiş oyun terapisinde çocuğun oyun sırasında yönlendirmesi esastır ve terapist herhangi bir yönlendirme yapmaz. Bu yaklaşım, genellikle deneysel oyun terapisi olarak tanımlanır.
Bu terapi yöntemi, çocuğun kendi yaşamındaki sorunlarını kendi hızında ve kendine özgü yollarla çözebileceğine inanır ve onun bireysel gelişimine saygı duyar. Bu yaklaşımda çocuk yönlendirilmez; kendi farkında olmadığı ihtiyaçlarını keşfeder ve ifade edemediği zorlukların üstesinden gelir. Avrupa'da, psikiyatrik ilaç kullanımı öncesinde çocuklar genellikle oyun terapisine yönlendirilir. Terapi sürecinin ardından klinik bir değerlendirme yapılır.
2. Deneyimsel Oyun Terapisi
Bu terapi yöntemi, çocukların çevrelerini bilişsel olarak değil deneyimsel bir şekilde anlamlandırdıkları terapi şeklidir. Çocuk merkezli yöntemde olduğu gibi çocuğun iyileşmek için çabaladığı varsayımı üzerinde durulur. Terapinin temel bileşeni terapist ile çocuğun kurduğu ilişkidir. Eğer çocuk terapisti oynadığı oyuna dahil etmek isterse terapist o zaman oyuna dahil olur. Sadece çocuğun ona verdiği rolü oynar. O rolün dışına çıkmaz.
Çocuk terapiste zayıf, kendisine güçlü bir rol verebilir. Böylece çocuk terapide büyüklerde olan gücü deneyimler. Oyunda büyüklerden gördüğü ya da kendisine davranıldığı şekilde davranmaya başlar. Bunu, verdiği rolde terapiste hissettirir. Aslında terapiste hissettirdiği duygular kendi hissettikleridir. Bu duygular hor görülme, aşağılanma, cezalandırılma, değersiz hissetme vb. duygular olabilir.
Çocuklar yaşadıkları duyguları oyunlarla maskeleyerek ortaya koyar. İçsel yaşantılarını dışa yansıtırken metaforik simgeler kullanır. Örneğin oyunda “ıssız bir yerdeyiz ve etrafımızda canavarlar var” diyen bir çocuk korku duygusundan daha fazlasını anlatır. Bir metafor çocuklarda binlerce şeyi ifade edebilir. Terapist çocuğun anlattıklarını anlamlandırmak için bu metaforlara odaklanır. Bunlar terapist için çok önemlidir. Çocuk merkezli terapide ilişkiye odaklanılırken bu yöntemde ilişkiden ziyade elde edilen bilgiler anlamlandırılır.
3. Filial Oyun Terapisi
Filial Terapi, Çocuk Merkezli Oyun Terapisi'nin bir parçasıdır ve ebeveynlerin çocuklarıyla ilişkilerini oyun yoluyla güçlendirmelerini sağlayan özel bir eğitim programıdır. Bu terapi yöntemi, oyun terapisi ve aile terapisinin birleşimiyle geliştirilmiştir. Ailenin içinde yaşanan problemleri çözmeyi ve aile ilişkilerini güçlendirmeyi amaçlayan psiko-
Ebeveynlerle çocuk arasındaki güveni artırmayı hedefleyen bu terapi yöntemi hem önleyici hem de mevcut sorunların çözümüne yardımcı olan bir yaklaşımdır. Aileler, bu terapiyle çocuklarına "Senin yanındayım" ve "Seni anlıyorum" mesajlarını ileterek destek olurlar. Aynı zamanda, ebeveynlere çocuklarına sınırlar koyma becerileri kazandırılır ve çocuğun kendi seçimlerini yapabilmesine olanak tanınır. Bu seçimlerin sorumluluğunu alma yeteneği gelişmesine de yardımcı olunur. Ayrıca, ailelere terapi sürecinde piyasada bulunan oyun terapisi kitap kaynaklarından birini alıp okumaları önerilir.
Filial Oyun Terapi Yöntemiyle Tedavi Edilen Başlıca Problemler
Saldırganlık, kardeş kıskançlığı, içe kapanıklık, kaygı, depresyon, travma sonrası stres bozukluğu, davranış bozuklukları, tek ebeveynlik, öfke patlamaları, tırnak yeme, dışkı kaçırma, alt ıslatma, evlat edinme süreci, bağlanma sorunları, özgüven problemleri gibi çeşitli zorlukların üstesinden gelmekte oyun terapisi ailelere destek olabilir
