Hem küresel piyasalarda hem de Türkiye’de buğday fiyatlarının nasıl değiştiğini ve bu değişimlerin arkasındaki nedenleri TV Nota okurları için yazdık.
KÜRESEL PİYASALARDA BUĞDAY FİYATLARI
2014 yılında buğday fiyatları, Nisan ayında 721,5 dolar seviyesine ulaşarak son beş yılın en yüksek değerini görmüştür. Ancak 2016 yılının ağustos ayında fiyatlar 387,50 dolara düşerek önemli bir gerileme yaşadı. Bu dönemdeki düşüş, küresel üretimdeki artış ve stok seviyelerinin yüksek olmasıyla ilişkilendirilmiştir.
2016 sonrası dönemde, buğday fiyatları yeniden yükseliş trendine girmiştir. Özellikle 2020 yılında, Covid-19 pandemisinin tedarik zincirlerinde yarattığı aksaklıklar ve bazı bölgelerdeki olumsuz iklim koşulları nedeniyle fiyatlarda artış gözlenmiştir. 2021 ve 2022 yıllarında ise Rusya-Ukrayna Savaşı’nın etkisiyle buğday fiyatları, küresel ölçekte dalgalanmalar yaşamıştır. Bu iki ülke, dünya buğday ihracatının önemli bir bölümünü oluşturduğundan çatışmaların arz üzerinde baskı oluşturması, fiyatları etkilemiştir.
TÜRKİYE’DE BUĞDAY FİYATLARI
Türkiye’de buğday fiyatları; küresel piyasalardaki gelişmelerin yanı sıra yerel üretim koşulları, döviz kurları ve tarım politikaları gibi faktörlerden de etkilenmektedir. 2020 yılında, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerden buğday fiyatı yıllık yüzde 23,64 artış göstermiştir. Aynı yıl, mercimek (yüzde 44,31), fasulye (yüzde 27,00) ve çeltik (yüzde 25,72) gibi diğer ürünlerde de fiyat artışları kaydedilmiştir.
2024 yılında, Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), makarnalık buğday için ton başına 10 bin TL, ekmeklik buğday için 9 bin 250 TL alım fiyatı belirlenmiştir. Ayrıca çiftçilere buğday için ton başına bin 750 TL’ye kadar fark ödemesi desteği sağlanacağı açıklanmıştır. Bu desteklerle birlikte üreticilerin eline makarnalık buğdayda ton başına 11 bin 750 TL, ekmeklik buğdayda ise 11 bin TL geçmesi hedeflenmiştir.
FİYAT DALGALANMALARININ NEDENLERİ
Buğday fiyatlarındaki dalgalanmaların arkasında çeşitli faktörler bulunmaktadır:
• İklim Koşulları: Kuraklık, sel ve don gibi olumsuz hava koşulları, üretim miktarını etkileyerek fiyatlarda dalgalanmalara neden olabilir.
• Küresel Talep ve Arz: Dünya genelindeki buğday üretim miktarı ve tüketim talebi, fiyatların belirlenmesinde kritik rol oynar. Özellikle büyük üretici ülkelerdeki üretim değişiklikleri, küresel fiyatları doğrudan etkiler.
• Jeopolitik Gelişmeler: Üretici ülkelerdeki siyasi istikrarsızlıklar, savaşlar ve ticaret politikaları, buğday arzını ve dolayısıyla fiyatları etkileyebilir.
• Ekonomik Faktörler: Döviz kurları, enflasyon ve tarım politikaları gibi ekonomik unsurlar, özellikle ithalat ve ihracat yapan ülkelerde buğday fiyatlarını belirler.
Son on yılda buğday fiyatları hem küresel hem de yerel piyasalarda çeşitli faktörlerin etkisiyle dalgalı bir seyir izlemiştir. İklim değişiklikleri, jeopolitik gelişmeler ve ekonomik koşullar, buğday fiyatlarının belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Türkiye’de ise tarım politikaları ve destekleme alım fiyatları, üreticilerin gelirlerini ve tüketicilerin gıda harcamalarını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle buğday piyasasındaki gelişmelerin yakından takip edilmesi hem üreticiler hem de tüketiciler için büyük önem taşımaktadır.
