Bu rahatsızlık, farklı hastalıkların etkisiyle ortaya çıkabilir ve halk arasında genellikle bunama olarak da bilinir.
DEMANS NEDİR?
Demans, beyin işlevlerini etkileyen ve genellikle hafıza, düşünme, dil, kişilik ve davranış değişiklikleriyle kendini gösteren bir nörolojik rahatsızlıktır. Birden fazla hastalığın belirtisi olarak ortaya çıkabilir.
Demans, beyin hücrelerinin ölümü veya bu hücreler arasındaki iletişim yollarının zarar görmesi sonucunda meydana gelir. Bu durum, sinir hücrelerinin zamanla kaybına yol açar ve beyin fonksiyonlarında ilerleyici bir bozulmaya neden olur.
Erken dönem demans belirtileri arasında hafıza kaybı, düşünme ve karar verme yeteneğinde azalma, günlük aktiviteleri yapma güçlüğü, konuşma bozuklukları ve davranış/karakter değişiklikleri yer alabilir. Demans tanısı için gözlem, demans testleri ve çeşitli fizyolojik incelemeler yapılır. Tedavi ve günlük yaşam düzenlemeleri ise hastanın durumuna ve evresine göre belirlenir.
Türlerine göre tedavi yöntemleri ve hayat tarzı düzenlemeleri farklılaşan demans hastalığı, erken teşhis ve yönetim, semptomların kontrol edilmesine ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesine yardımcı olabilir.
DEMANSIN NEDENLERİ NELERDİR?
Demans hastalığı genellikle yaşlılıkla ilişkilendirilen bir durum olsa da farklı birçok faktörün etkisiyle belirebilir. Bu hastalıkta en belirgin neden, beyin hücrelerinin çeşitli sebeplerle zarar uğramasıdır.
En yaygın demans nedeni olan Alzheimer hastalığı, beyin hücreleri arasındaki iletişime izin vermeyen ve plaklar ve örgüler gibi anormal proteinlerin birikmesine neden olan bir durumdur. Alzheimer hastalığı, özellikle hafıza ile ilgili problemleri içeren bir rahasızlıkken; demans genellikle günlük yaşamda birçok yeteneği etkileyen bir süreç.
Vasküler demans, Lewy cisimcikli demans,Frontal lob demansı, Huntington hastalığı, Parkinson hastalığı, Creutzfeldt-Jakob hastalığı gibi çeşitli nörolojik bozukluklar; beyin hasarı, enfeksiyonlar, vitamin eksiklikleri ve metabolik bozukluklar demansın diğer olası nedenleri arasındadır.
Ayrıca, sigara içmek, yüksek tansiyon, diyabet, yüksek kolesterol, obezite ve kalp hastalığı gibi sağlık sorunları da demans riskini artırabilir. Genetik faktörler de demans gelişiminde rol oynar, ancak araştırmacılar hastalığın genellikle birden fazla faktörün birleşimiyle tetiklendiğini düşünmektedir.
DEMANSIN KAÇ TÜRÜ VARDIR?
Nörolojik bozukluk olan demansın birden fazla türü vardır. Bu nedenle ortaya çıkış sebebine göre türleri değişir.
Demansın ana türleri şunlardır:
Alzheimer Hastalığı
Alzheimer Hastalığı demansın en yaygın nedenidir ve beyinde anormal protein birikimine bağlı olarak hafıza kaybı, düşünme bozukluğu, dil ve davranış değişiklikleri gibi semptomlara sebeb olur.
Beyin damarlarındaki problemlerden kaynaklanan Vasküler demans, beyin hücrelerine yeterli oksijen ve besin maddesi taşınmasına engeller. Vasküler demansda gözlemlenen semptomlar, yavaşça ilerleyen hafıza kaybı, dikkat eksikliği, karışıklık, yürüme bozuklukları ve konuşma problemleridir.
Lewy Cisimcikli Demans
Beyindeki Lewy cisimcikleri olarak adlandırılan anormal proteinlerin birikmesiyle oluşan olan bir demans çeşididir. Semptomları arasında hafıza kaybı, halüsinasyonlar dikkat eksikliği, konfüzyon, titreme ve uyku bozuklukları bulunur.
Semptomları arasında sosyal davranış değişiklikleri, hafıza kaybı, duygusal bozukluklar ve konsantrasyon zorluğu bulunan bu demans çeşidi, beynin frontal lobu adı verilen bölgesinde hasara bağlı olarak meydana gelen bir demans türüdür.
Parkinson Hastalığı Demansı
Parkinson hastalığının ilerleyen aşamalarında ortaya çıkan bir tür demans vardır. Bu demans türü, hafıza kaybı, düşük enerji seviyeleri ve yavaş hareketler gibi semptomlar gösterir.
Her biri farklı patolojik süreçlerden kaynaklanan bu demans türleri, belirli semptomlara yol açarlar. Erken teşhis ve uygun tedavi, semptomların kontrol altına alınmasına ve hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılmasına yardımcı olabilir.
DEMANSIN BELİRTİLERİ NELERDİRİ?
Belirtileri, hastalığın türüne ve kişiden kişiye bağlı olarak değişebilir. Ancak hafıza ile ilgili sorunlar yaşamak en önemli belirtidir. Belirtiler, genellikle yavaşça ilerler ancak zamanla daha belirgin hale gelir.
Demans belirtileri şunlardır:
- Dil ve iletişim sorunları
- Kişilik ve davranış değişiklikleri
- Motor fonksiyonlarda yavaşlama
- Hafıza kaybı
- Düşünme ve karar verme yeteneğinde azalma
- Yön bulmada zorluklar
- Görsel algıda değişiklikler
- Karar verme güçlüğü
- Dikkat bozukluğu ya da eksikliği
- Problem çözme ve akıl yürütme becerilerinde gerileme
Demans genellikle 65 yaş üstü hastalarda görülür ancak çeşitli sebeblerle gençlerde rastlamak da olasıdır.
DEMANS VE ALZHEİMER'IN FARKI NEDİR?
Alzheimer ve demans arasındaki fark, Alzheimer hastalığının demansın en yaygın nedenlerinden biri ve bir türü olmasıdır. Alzheimer hastalığı genellikle hafıza kaybı, düşünme ve karar verme yeteneğinde azalma, dil ve iletişim sorunları, kişilik ve davranış değişiklikleri gibi semptomlara yol açar. Diğer yandan, demans terimi; Alzheimer hastalığı dışında vasküler demans, Lewy cisimcikli demans, frontal lob demansı, Parkinson hastalığı gibi çeşitli hastalıkları da kapsar ve bu hastalıkların belirtileriyle birlikte değerlendirilir.
DEMANS NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Demans tedavisi, hastalığın tipine ve aşamasına göre özelleştirilir. Demansın ilerleyici bir rahatsızlık olduğu gerçeği göz önünde bulundurulmalı ve şu anda tam anlamıyla tedavi edilebilen bir yöntem bulunmamaktadır. Ancak, semptomları hafifletmek, ilerlemeyi yavaşlatmak ve yaşam kalitesini artırmak için çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.
İlaç Tedavisi
Demans tedavisinde kullanılan ilaçlar, hastalığın belirtilerini hafifletmeye ve ilerlemesini yavaşlatmaya yöneliktir. Bu tedavi seçenekleri arasında kolinerjik ilaçlar, NMDA reseptör antagonistleri, antidepresanlar ve antipsikotikler bulunmaktadır. İlaçların kullanımı, hastalığın evresine, semptomlarına ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenmeli ve sadece doktorun önerisiyle kullanılmalıdır.
Psikososyal Tedaviler
Demanslı hastaların yaşam kalitesini iyileştirmek için psikoterapi yöntemleri de kullanılır. Bu tedavi seçenekleri arasında bilişsel davranışçı terapi, fiziksel terapi, konuşma terapisi, müzik terapisi ve sanat terapisi bulunur. Her biri hastanın ihtiyaçlarına ve sağlık durumuna göre özelleştirilmiş tedavi planlarının bir parçası olarak uygulanabilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Demanslı hastaların belirtilerini hafifletmek için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek önemlidir. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak, düzenli uyku düzenine önem vermek, zihinsel aktivitelerle meşgul olmak ve stresten uzak durmak gibi yaşam tarzı değişiklikleri faydalı olabilir. Her biri, hastanın bireysel ihtiyaçlarına ve sağlık durumuna uygun şekilde uygulanmalıdır.
Destekleyici Bakım
Demans hastalarının bakımı son derece zorlu bir süreçtir ve genellikle aile üyeleri tarafından üstlenilir. Ancak, evde bakımı zorlayıcı bulan aileler, destekleyici bakım hizmetlerinden de yararlanabilirler. Bu hizmetler, hastalara evde bakım, günlük aktivitelerin yardımı, psikolojik destek ve sosyal faaliyetler gibi hizmetler sunar.
Demansın tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve hastanın özel durumuna göre uyarlanır. Erken teşhis ve tedaviye başlanması, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ve semptomları hafifletebilir.
DEMANS ÖNLENEBİLİR Mİ?
Demans hastalığının tamamen önlenebileceği bir yöntem bulunmamakla birlikte, sağlıklı yaşam tarzı seçimleri ve bazı önlemler, demans riskini azaltabilir.
Düzenli egzersiz yapmak, kalp sağlığını korumak ve kan basıncını düşürmek beyin sağlığı için önemlidir. Haftada en az 150 dakika aerobik egzersiz yapmanın demans riskini azaltabileceği araştırmalarla desteklenmektedir. Sağlıklı beslenme, vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri sağlayarak genel sağlığı desteklerken, sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmak da beyin sağlığı için önemlidir.
Sosyal faaliyetlere katılmak ve zihinsel aktivitelerde bulunmak beyin sağlığını destekler. Kitap okuma, yazma, müzik dinleme gibi aktivitelerin yanı sıra yeni beceriler öğrenmek ve zihinsel uyarıcı etkinliklerde bulunmak da beyin fonksiyonlarını güçlendirir. Bulmaca çözme, kelime oyunları, strateji oyunları gibi aktivitelerin düzenli yapılması da demans riskini azaltabilir.
Hastalığın tanısı ve tedavisi için mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.
