Uyku apnesinin en sık görülen tipi obstrüktif uyku apnesidir. Tedavi edilmediği takdirde, sabahları yorgun uyanma, dikkat eksikliği gibi sorunlara yol açabilir. Ayrıca, ciddi vakalarda felç, kalp krizi gibi sağlık sorunlarına ve hatta ölüme neden olabilir.
UYKU APNESİ NEDİR?
Uyku apnesi, uyku sırasında üst solunum yolunun tıkanması sonucu solunumun tekrar tekrar durup başladığı ciddi bir uyku bozukluğudur. Bu durum, hava yollarının tıkanması (obstrüktif uyku apnesi) veya beynin solunumu düzenleyen mekanizmasının bozulması (merkezi apne) sebebiyle ortaya çıkar. Uyku apnesi sırasında, üst solunum yolunu açık tutan kaslarda gevşeme meydana gelir ve dil kökü, yumuşak damağın veya büyümüş bademciklerin hava yolunu tıkaması sonucunda en az 10 saniye boyunca nefes alınamaz.
Bu tıkanıklık birkaç saniye ile dakikalar arasında sürebildiği gibi saatte 30 kez veya daha fazla tekrarlanabilir. Solunum çabası devam etse de bu çaba artar ve beyni uyarmak suretiyle hava yolu açılır. Solunum durduğunda, horlayan kişi gürültülü bir homurdanma ile yeniden nefes almaya ve horlamaya başlar.
Uyku apnesi, dikkatsizliğe neden olarak trafik kazası riskini 7-8 kat artırabileceği ve iş kazalarına yol açabileceği bilinmektedir. Görülme sıklığı %1-4 arasında olmasına rağmen, diyabetin %3, astımın ise yaklaşık %5 sıklıkla görüldüğü göz önüne alındığında uyku apnesinin ne kadar ciddi bir sorun olduğu daha iyi anlaşılabilir.
UYKU APNESİ TÜRLERİ NELERDİR?
Uyku apnesinin 3 farklı tipi vardır. Bunlar santral, obstrüktif (tıkayıcı) ve mikst (karma) olarak açıklanır.
Santral uyku apnesi
Santral uyku apnesi, uyku esnasında nefes alma dürtüsünü gerçekleştiren kasların sinyal göndermemesi durumunda meydana gelen uyku apnesi tipidir.
Obstrüktif uyku apnesi (Tıkayıcı)
Obstrüktif uyku apnesi, uyku kalitesinde ciddi etkisi bulunur. Bu uyku apnesi, hava yolundaki işlev kaybından dolayı oksijenin vücuda az girmesine neden olur. Uykunun yarıda kalmasından ötürü ataklara da neden olur.
Mikst uyku apnesi (Karma)
Mikst uyku apnesi ise kişilerde obstrüktif ve santral uyku apnesi ile beraber görülen apne türüdür.
UYKU APNESİ NEDEN OLUR?
Uyku apnesinin temel nedeni, boğazdaki kasların gevşeyerek havanın geçeceği yolu kapatmasıdır. Üst solunum yolundaki daralmalar çocukluk döneminden itibaren solunum yolunun zarar görmesine yol açabilir ve sonuç olarak uyku apne sendromuna neden olabilir.
İşte uyku apnesinin yaygın nedenleri:
- Burun tıkanıklığı
- Kilolu olmak (obezite)
- Yaşlılık
- Yüksek diyabet ve tansiyon gibi tıbbi sorunlar
- Genetik yatkınlık
- Büyük bademciklere ve geniz etine sahip olmak
- Boyun çevresi kalın olan kişilerin hava yollarının dar olması
- Cinsiyet (erkeklerde uyku apnesi olasığı 2-3 kat daha fazladır)
- Alkol kullanmak ve sigara içmek uyku apnesi nedenleri arasında gösterilebilir.
Uyku apnesi, yalnızca yetişkinlerde değil, çocuklarda da görülebilen bir durumdur. Uyku apne sendromu olan bireylerde horlama, normalden çok daha yüksek sesle, çok kaba ve gürültülü şekilde gerçekleşebilir. Horlamanın yanı sıra, nefes darlığı, sık sık iç çekme, el-kol hareketleriyle uyanmaya çalışma, sık ve uzun süreli solunum durmaları ile sabahları yorgun uyanma gibi belirtiler de uyku apne sendromu olan kişilerde gözlemlenebilir.
Uyku apnesinin tam nedeni bilinmemekle birlikte, uyku apne sendromlu hastaların %30-50'sinde hipertansiyon gibi sağlık sorunları görülebilmektedir.
UYKU APNESİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Uyku apnesinin belirtileri şunlardır:
- Ağız kuruluğu ile uyanmak
- Sinirlilik hali
- Yüksek sesle horlama
- Uyku sırasında nefes nefese kalma ile ani uyanışlar
- Sabahları uyanıldığında baş ağrısı
- Gündüzleri uyku hali
- Uyku sırasında nefes almanın durması
- Libido azalması
- Konsantre olma zorluğu
- Geceleri huzursuz hissetme
- Unutkanlık
- Depresyon
Bu belirtilerin görüldüğü kişiler, gün içerisinde birçok ciddi sorunla yaşayabilmektedirler. Bu sorunlar ; kalp krizi ve kalp yetmezliği, uykuda ani ölüm, inme, eğer hasta obez ise kilo vermede zorluk, akciğer hastalarında solunum yetmezliği, cinsel isteksizlik ve iktidarsızlık, kontrol altına alınamayan diyabet gibi olumsuzluklara örnek olarak gösterilebilir. Bunun yanı sıra, uyku apnesi kişide gündüz sürekli yorgunluk ve konsantrasyon eksikliğine neden olacağı için trafik ve iş kazalarına da neden olabilmektedir.
UYKU APNESİ KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Uyku apnesi, her yaşta görülebiliyor. Özellikle 40-70 yaş aralığındaki kişilerde daha fazla yaşanmaktadır. Uyku apnesine kilolu ve yaşlı olmak zemin hazırlar. Bunun yanında erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülür. Ancak kadınlarda da menopoz sonrası dönemde uyku apnesi görülme sıklığı artabilir.
UYKU APNESİ NELERE SEBEP OLUR?
Uykuda solunum durmaları; kalp atımında düzensizlik ve ileri yaşlarda ritim bozukluğuna bağlı olarak uykuda ani ölümlere neden olmaktadır. Bunların dışında ;
- Gece aşırı terleme,
- Geceleri sık idrara çıkma
- Sabah yorgun ve uykulu uyanma,
- Gündüz isteksizlik,
- Sıkıntı ve gerginliğe neden olmaktadır.
Gündüz uykulu hal, trafik kazalarına yol açmaktadır.
Uyku apne sendromu uzun vadede yüksek tansiyon, kalp krizi ve beyin damarlarında tıkanıklıklar gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Uykuda solunum durması olan hastalarda gece boyunca düşük oksijen seviyeleri meydana gelir. Bu durum kalp ve damar sistemini zorlar. Hastaların yaklaşık yarısında zamanla kalp büyümesine ve hipertansiyona yol açabilir. Bu hastalarda hipertansiyon riski %30-40 oranında hatta bazı çalışmalarda %50'ye kadar görülebilir. Ayrıca, kalp ritmi apne sırasında bradikardiye ve uyanıklık sırasında taşikardiye neden olabilir. Bazı durumlarda farklı ritim bozuklukları da eklenebilir. Kalp ritmindeki bu bozukluklar, bazen hastanın uykuda hayatını kaybetmesine bile yol açabilir.
UYKU APNESİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Uyku apnesi tedavisinde ilk yapılması gereken obezite söz konusu ise bu durumun ortadan kaldırılması gerekir. Eğer üst solunum yollarında belirgin anatomik darlıklar var ise hasta kulak burun boğaz uzmanı tarafından cerrahi girişim yönünden değerlendirilmelidir.
Uyku apne ve horlama için uygulanan cerrahi tedaviler arasında, Celon yöntemi gibi bipolar radyo frekans ile termoterapi ve plazma yöntemleriyle gerçekleştirilen cerrahi tedavi seçenekleri bulunmaktadır. Bu yöntemlerin başarısı, uygun hastaların seçilmesi ve kullanılan cerrahi cihazların etkinliğiyle doğrudan ilişkilidir. Cihazların dokuda minimal hasar oluşturması ve ameliyat sonrası ağrıların azaltılması da tedavi sürecinde önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca, uyku apnesi cihazları da tedavi protokolünde yaygın olarak kullanılmaktadır.
İleri derecede uyku apnesi tedavisinde, CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) tedavisi uygulaması gerekmektedir. Tedavinin etkinliği ve hastanın tercihine bağlı olarak, otomatik ayarlı veya sabit basınçlı CPAP cihazları kullanılarak tedavi süreci yönetilmelidir. CPAP cihazları, uyku apnesi makinesi olarak da bilinir ve bu tedavi yöntemi, hastaların üst solunum yolunu açık tutarak dilin geriye düşmesini önlemek amacıyla kullanılır. Ayrıca, hafif vakalarda veya CPAP kullanımında güçlük çeken hastalarda ağız içi apareyler kullanılarak alt çenenin öne alınması sağlanabilir. Uyku apnesinin temel tedavisi, hava yolunun sürekli olarak açık kalmasını sağlayan basınçlı hava veren cihazların kullanımıyla gerçekleştirilmektedir.
Pozitif havayolu basıncı (PAP) cihazları, halk arasında uyku apnesi maskesi olarak bilinir, üst hava yollarının uyku sırasında açık kalmasını sağlayarak uyku apnesini önler. Bu cihazlar, gece boyunca yüze sıkıca oturan silikon maskeler aracılığıyla basınçlı hava sağlar. Başlangıçta hastalar için rahatsız edici olabilse de, sabahları dinlenmiş ve uykusunu almış şekilde uyanmalarına yardımcı olur ve hastalar genellikle cihazı kolayca kabul eder. Hangi cihazın uygun olduğunu belirlemek ve apnelerin azaldığını veya tamamen ortadan kalktığını görmek için hastaların genellikle ikinci bir geceyi uyku laboratuvarında geçirmesi gerekebilir.
PAP cihazlarıyla uyku apnesi tedavisi sonrasında, bu sorundan kurtulan kişilerin yaşam kalitesinde belirgin bir iyileşme görülmektedir.
UYKU APNESİNE KARŞI HANGİ ÖNLEMLER ALINMALI?
Hayat kalitesini artırmak için uyku apnesine karşı şu önlemler alınabilir:
- Kilo kontrolü sağlayın
- Sigara ve alkol kullanmayın
- Hava nemlendiricisinden yararlanın
- Uyurken pozisyonunuza dikkat edin
Uyku Apnesiyle ilgili bir durum gözlemlendiğinde mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.
