Dijital okuryazarlık, kişilerin; dijital dünyada erişim sağladığı enformasyonları eleştirel bakış açısı doğrultusunda süzgeçten geçirmesini, güvenli iletişim kurma becerisi edinmesini kapsar. Teyitçilik ise şüpheli bilgilerin açık kaynaklar ve sistematik bir metodoloji kullanılarak doğruluğunun araştırılması, kanıtlanması ya da yalanlanması sürecine verilen addır, aynı zamanda bilgi kirliliğiyle mücadelede kritik bir yerde durmaktadır.
Teyitçilikte amaç, eleştirel düşünme alışkanlığının ortak değer kılınmasıdır. Bazı teyit oluşumları, hedefleri doğrultusunda eğitim faaliyetleri de yürütmektedir. Bir iddianın doğruluğundan bahsedilebilmesi için sunulan bilginin verilere ve somut delillere dayandırılması gerekmektedir. Gerçekleşmesi beklenen olaylara dair varsayımlar, somut verilere dayandırılmayan iddialar, izi sürülemeyecek kadar geçmiş tarihte yaşanmış olaylar, iki kişinin ya da bir grubun aralarında konuştukları iddia edilen ve konuşma esnasında orada bulunmadıkça doğruluğunun tespit edilmesi mümkün olmayan konular ile geleceğe dair öngörülerin teyitlenmesi mümkün olamamaktadır.
TEYİTÇİLİKTE METODOLOJİ
Teyit gruplarının çoğunlukla izlediği metodoloji; doğrulanabilir bir önerme, önermeyi sınayacak nitelikte birbiriyle tutarlı ve açık kanıtların varlığı, olası diğer savları destekleyecek ve birbiriyle tutarlı açık kanıtların yokluğu, kanıtların örüntüsü ve ne anlama geldiği, çıkarım, sonuçtan emin olunması (kesinlik), kamuya açık erişilebilir kaynaklar kullanılması, gizli kaynaklardan görüş ve kural alınmaması, adli vakaların dikkate alınmaması, silahlı örgütlere oksijen verecek içeriklerin yayınlanmaması, nefret söylemi niteliği taşıyan ifadelerin kullanılmaması, önceleklendirme kriterinin dikkate alınması, tüm delillerin açıkça ortaya koyulması, düzeltmelerin ve güncellemelerin açıkça belirtilmesi, finansal kaynakların kamuoyuna açık olması basamaklarından oluşmaktadır.
DİJİTALOKURYAZAR OLMA YOLUNDA YAPILABİLECEKLER
Konuyla ilgili herhangi bir eğitim almaksızın bireylerin kendi başlarına da uygulamaya koyarak zaman içerisinde daha bilinçli bir dijital okuryazar olmasını sağlayabilecek birtakım yöntemler bulunmaktadır. Bu metotlar şöyle sıralanabilir: Bilgi alanınıza dikkat etmek, dijital alışkanlıklarınızı belirlemek, otopilottan çıkarak dijital bağımlılıktan kurtulmak, duygularınızı dizginleyerek zihninize kavuşmak, taraflılığınızı frenlemek, birden fazla kaynağa başvurmak, herhangi bir paylaşım yapmadan önce “Bu içeriği kim üretti? Kim görsün diye yaptı? Kimin işine yarar? Zarar verir mi? Eksik bilgi var mı? Önemli bir yeri çıkarılmış mı? İçeriği üreten kişi bu konuda uzman mı? Haberde kaynak gösterilmiş mi? Kaynak güvenilir mi? Yazım/noktalama hataları var mı? Tık tuzakları var mı? Okuyunca ne hissettim” sorularının yanıtlarını gözden geçirmek.
